1 maand geleden

De griep (uit: Die Tenne, 1929)

Herinnering aan Covid en griep

16 september 2020

Soms staat men er versteld van hoe vooruitziend gelovigen 100 jaar geleden al waren. Ze wisten niets van Covid-19. Maar wat ze hebben meegemaakt, hebben ze met een grotere vooruitziende blik doorstaan dan wij soms bereid zijn te doen. Dat wil zeggen, misschien waren er toen dezelfde “impulsen,” en daarom werd er zo’n artikel geschreven. Men is natuurlijk ook verbaast, dat er een artikel in staat met zo weinig “geestelijke boodschap.” Maar tegelijkertijd realiseer je je, dat er geen moderne virologen en epidemiologen voor nodig zijn om te herkennen wat er toen al werd gezien …

Wat is eigenlijk “griep”? Wat is de essentie, welke de geschiedenis van deze ziekte? Waardoor werd zij veroorzaakt? Dergelijke vragen zijn weer tot leven gekomen als gevolg van de recente epidemieën op verschillende plaatsen.

Spaanse ziekte

Iets meer dan tien jaar geleden, althans in niet-medische kringen, sprak niemand over ‘griep.’ Toen velen van ons zich juni en juli 1918 nog goed wisten te herinneren, dat deze verraderlijke ziekte, ook wel ‘Spaanse griep’ genoemd, naar haar oorsprong in die tijd, haar triomfantelijke mars niet alleen door de meeste Europese landen, maar ook naar Amerika, hield, werden bijna alle doktoren geconfronteerd met een onbekende ziekte, althans voor zover het persoonlijke ervaring betrof. En toch is het een oeroude ziekte. Maar een ziekte met één eigenaardigheid: het houdt er namelijk van mensen te verrassen. Maar zodra het de mensheid heeft overvallen, laat het eerst weer generaties komen en gaan, om vervolgens plotseling weer een generatie te op te zoeken, in wiens ervaring en herinnering ze nog niet haar droevige rol heeft gespeeld.

Met andere woorden, de griep is een epidemie die ongeveer elke 20-50 jaar voorkomt. Maar dan valt het niet alleen een regio aan, niet alleen een heel volk, maar, zoals we het in 1918 zagen, de hele aarde, om zo te zeggen. Zo’n voorkomen van een ziekte wordt in de epidemie-theorie een “pandemie” genoemd, in tegenstelling tot een “epidemie” die in een bepaald gebied uitbreekt en zich snel verspreidt, maar zich gewoonlijk veelal niet plaatselijk verspreidt. Ten derde onderscheid men nog de “endemie” (“lokale ziekte”, “staatsziekte”), die beperkt blijft tot een bepaalde stad of gebied. …

Hun uitbreiding vindt altijd alleen plaats met de snelheid van het gebruikelijke transportmiddel. 100 jaar geleden nog in de postkoets, nu met de sneltrein. De verspreiding van de ziekte van Europa naar Amerika is ook in vroegere eeuwen waargenomen. In die tijd had “mevrouw Griep” enkele weken nodig voor deze reis, maar vandaag gebruikt ze als “verstekeling” een snelle stoomboot en kan binnen een paar dagen al over het grote water zijn, binnenkort misschien met een luchtschip duurt de onheilspellende reis slechts enkele uren. We begrijpen het, wanneer we meer horen over de overdracht van mens op mens.

Pandemie

In het geval van de “pandemie” neemt de ziektegolf op een bepaalde plaats nooit later af dan na 6 weken. Maar, zoals het afgelopen decennium heeft aangetoond, zou het voorbarig zijn om te beschouwen, dat de ziekte definitief voorbij is. Al in de herfst van 1918 kwamen de eerste terugvallen, nadat de hoofdgolf alleen in de zomermaanden had overleefd. Bij tal van epidemieën of zelfs alleen maar endemieën, is de epidemie de afgelopen 10 jaar op veel plaatsen steeds weer opgelaaid. Dit is ook de verklaring voor de huidige endemieën, hoewel deze in heftigheid die van de vorige jaren overschrijden.

De eerste meldingen van een griepepidemie zijn al in 412 vóór Christus te vinden. Hoe onvolledig ze ook zijn, ze laten er geen twijfel over bestaan, dat het zich toen ook al om dezelfde ziekte ging. We horen, dat het begon met een ziekte van de bovenste luchtwegen, met neusverkoudheid en keelontsteking, en vaak longontsteking. De snelle verspreiding over de hele wereld maakte deze ziekte ook meer gevreesd dan alle andere. We hebben de eerste exacte berichten over een grieppandemie uit het jaar 1510. In de 20e eeuw trof de griep de Europese landen twee keer, beide keren afkomstig uit Azië (1833 en 1889/90) …

Influenza

Eén naam naast ‘griep’ is tot op de dag van vandaag bewaard gebleven: influenza. Tot 1918 was ‘influenza’ veel bekender dan ‘griep’ omdat de diagnose ‘influenza’ vaak ten onrechte werd gebruikt voor heel gewone verkoudheden, die helemaal niets hebben te maken met de epidemie, die terecht bekend staat als “influenza” of “griep”. …

Zoals blijkt uit de Latijnse uitdrukking waaraan de naam “influenza” is ontleend, hebben mensen zich lang verbaasd over de oorzaak van de sinistere epidemie. Bij elke epidemie hebben onderzoekers geprobeerd dit raadsel te doorgronden, in de hoop dan ook middel ter voorkoming of een geneesmiddel te vinden. Ten tijde van de pandemie van 1833 werd het ontstaan aan een miasma (verontreiniging), dat wil zeggen een eigenaardige ziektestof in de lucht, toegeschreven. 56 jaar later, bij de uitbraak van de voorlaatste grieppandemie in 1889, had men nog steeds deze opvatting, hoewel er al was ontdekt, dat bacteriën de infectieziekten veroorzaken.

Maar in 1892 ontdekte de Breslauer bacterioloog Pfeiffer de zogenaamde influenza-bacil, waarvan hij aannam dat het de lang gezochte ziekteverwekker van deze ziekte was. Maar hier moet worden opgemerkt, dat deze aanname tot op de dag van vandaag alleen op waarschijnlijkheid is gebaseerd. Zelfs vandaag de dag moet de wetenschap “beschaamd” toegeven, dat de oorsprong van griep, roodvonk en andere infectieziekten ondanks de zwaarste inspanningen niet volledig is opgehelderd. Talrijke ziekten, maar ook de gelijkenis van de symptomen met die van de onbetwiste grieppandemie van 1918, verklaren dit.

Numerieke berekening

Ongeveer 1000 nieuwe gevallen werden op 1 december 1928 gemeld bij de Allgemeinen Ortskrankenkasse van de stad Berlijn, met 110 gevallen van griep (influenza). Deze aantallen veranderden tot 15 januari 1929, zodat er op deze dag meer dan 2500 nieuwe gevallen van ziekte waren, maar nu 1600 gevallen van griep. Deze zorgverzekeraar dekt echter slechts ongeveer 12% van de gehele Berlijnse bevolking.

Ter geruststelling … Ten eerste, het feit dat bij sommige infectieziekten is waargenomen, dat het lichaam nadat het dergelijke ziekten eenmaal heeft overleefd, afweerstoffen heeft gevormd, die het immuun maken, dat betekent onvatbaar maken voor een nieuwe infectie. … Ten tweede kunnen de ziekteverwekkers, de bacteriën, aan giftigheid of ziekteverwekkende kracht afnemen, maar ook toenemen. Het eerste schijnt te zijn opgetreden bij de griep, het laatste daarentegen bij de difterie-bacillen. De griep komt in een mildere vorm voor, de difterie daarentegen heftiger en is voor onze genezingsmiddelen ontoegankelijker dan voorheen. …

Verkeerde middelen

Maar alle goede kennis over griep beschermt ons niet tegen de ziekte zelf … Men mag nooit genoegen nemen met het gebruik van zogenaamde “huismiddeltjes”. Vooral de werking van alcohol wordt vaak overschat en veel misbruik wordt bedreven door het gebruik ervan. Vergeet niet, dat zijn promotie op reclamepijlers enzovoorts afkomstig is van zakelijk ingestelde kooplieden, niet van promotors van de volksgezondheid.

Preventie

Maar het is nog belangrijker om over de preventieve maatregelen te spreken. Hoewel we niet veel weten over de influenza-bacil, zo heeft men met tamelijke zekerheid, hoe het overgedragen wordt, vastgesteld. De niezen en hoestende mensen zijn de verspreiders van de ziekte. De nieuwste onderzoeken hebben aangetoond, dat de “druppelinfectie” de hoofdrol speelt bij de overdracht van griep.

Hoe groot de verstrooiende kegel van de fijne, onzichtbare druppeltjes is bij hevig hoesten of niezen, daarvan geven de foto’s in hygiënische musea een duidelijk beeld. En het zijn juist deze druppeltjes die hun passagiers, de griepverwekkers, die alleen met de krachtigste microscopen zichtbaar zijn, naar de omgeving vervoeren en door deze ingeademd worden.

Het natuurlijke gevoel van afstand houden zou er al voor moeten zorgen, dat iedereen zijn medemensen beschermt tegen dergelijke overlast of gevaar door de zakdoek voor zich te houden …

Samenvatting

Samenvattend kan men zeggen: Bescherming tegen infectie bestaat daarin, dat men zulke gelegenheden vermijdt, waarbij het risico bestaat dat de ziekteverwekkers worden ingeademd, om het botweg te zeggen: alle bijeenkomsten van mensen.

En nog een ding: met betrekking tot de vatbaarheid is er een sterke voorkeur voor het vrouwelijk geslacht waargenomen en men zal zich waarschijnlijk niet vergissen, wanneer men de oorzaak hiervan vermoedt in de toenemende ongepastheid van de vrouwelijke kleding, in het bijzonder de onvoldoende bescherming tegen de kou van de onderste delen van het lichaam.

Geestelijke overwegingen

Eén ding mag echter niet worden vergeten: angst voor de ziekte is vaak een goede baanbreker voor haar. Dit is ook een wetenschappelijk onderbouwd feit. Voor ons christenen is het beslist belangrijk, vooral in tijden van zo’n bijzonder gevaar, om ons vertrouwen in God te bewaren of dit ons te laten schenken.

Onze hemelse Vader heeft niet alleen de haren op ons hoofd geteld, maar Hij waakt ook over de kleinste ziektekiemen. Hij kan elk kwaad bij ons vandaan houden.