De waarde van het bloed (1)

Steeds luider en indringender wordt in onze dagen de roep om bloed. REDT HET LEVEN – GEEF BLOED! is een uitnodiging, die we weer steeds weer tegen komen. Wat maakt het bloed nu zo begerenswaardig?

Het is een levens bewarende kracht. Terwijl de eerste bloedtransfusies nog van mens tot mens werd waargenomen, wordt vandaag het bloed meestal als flessen voor bloedtransfusies of in de vorm van bloedbestanddelen ter behandeling van zware ongevallen of voor vroeger ongeneeslijke ziekten ingezet. Alle tot nu toe beproefde bloedvervangingsmiddelen kunnen slechts enkele taken van het bloed overnemen, maar niet de veelvoudige werkingen het gehele bloed vervullen. Zelfs de vandaag bekende gevaren die met een bloedtransfusie verbonden kunnen zijn, bijvoorbeeld AIDS, hebben de roep om bloed niet verstikt.

Het bloed – een verborgen wonder

We weten allemaal, dat ons leven zeer nauw met de verschillende functies van het bloed verbonden is. Een sterk bloedverlies kan het einde van het natuurlijke leven betekenen. Het Woord van God zegt: “… Want de ziel [het leven] van het vlees is in het bloed; daarom heb Ik het u op het altaar gegeven, om over uw zielen verzoening te doen; want het is het bloed, dat voor de ziel verzoening zal doen” (Leviticus 17:11). Waarom bezit het bloed een voor het natuurlijke leven zo belangrijke functie?

Het bloedvolume van een volwassen mens bedraagt 5 tot 6 liter. Dit stroomt door de grote bloedvaten en door de kleinste bloedvaten van ons lichaam en garandeert daarmee de zuurstof- en voedingsstof-verzorging van de organen. De som van alle transportwegen, waar het bloed door stroomt, wordt op 2500 km geschat.

Bloedsamenstelling

Het bloed bestaat ongeveer voor de helft uit bloedcellen, rode en witte bloedlichaampjes, zoals de bloedplaatjes en de andere helft uit de bloedvloeibaarheid (plasma). Dit bevat naast de verschillende eiwitten ook belangrijke moleculaire stoffen zoals het bloedsuiker en enkele zouten. Daaarmee kan het bloed een veelvoud van processen van vitaal belang in stand houden. De rode bloedlichaampjes zijn verreweg in de meerderheid wat aantal betreft boven de andere bloedcellen. Al in 5 druppels (1 ml) bevinden zich er daarvan ongeveer 5 miljard. Alle rode bloedlichaampjes van een mens (25 biljoen) achter elkaar gelegd, geven een band, dat men 5 maal om de aarde zou kunnen leggen. We willen hierna ons wat meer met de opbouw en functie van de rode bloedcellen bezighouden. Deze cellen hebben op een bijzondere wijze een levensbehoudende functie en openbaart daarmee iets van de grootheid en wijsheid van God als Schepper en Behouder van het leven.

De rode bloedcellen

De hoofdfunctie van de rode bloedcellen ligt in het transport van de zuurstof, die in nagenoeg alle cellen van ons lichaam voor levensnoodzakelijke energieproductie door “verbranden” van de voedingsstoffen noodzakelijk is. Zo kan bijvoorbeeld uit druivensuiker in aanwezigheid van zuurstof 18 maal meer energie gewonnen worden als zonder. Opdat de rode bloedcellen de zuurstof ook door de fijnste bloedvaten transporteren kan, is zij tegenover andere bloedcellen relatief klein; zij heeft een schijfvormige vorm met een doorsnede van 7,5 μm en is licht rekbaar. Deze celvervorming is een voorwaarde daarvoor, dat de rode bloedcellen ook de kleine bloedvaten zonder verstoring passeren kunnen.

Een afname van de mogelijkheid tot vervormen, zoals zij bij verschillende bloedziekten optreedt (bijvoorbeeld sikkelcelanemie), leidt tot een voortijdige oplossing (Haemolyse) van de cellen.

De rode bloedverfstof

Tot haalbaarheid van een hoog prestatievermogen wordt tijdens de rijping van de rode bloedcellen de celkern verwijderd en het binnenste van de cel opgevuld met rode bloedverfstof (hemoglobine). In één cel bevinden zich daarvan 32 pg (picogram = 10-12 g), dat betekent ongeveer 300 miljoen hemoglobinemoleculen. Deze moleculen heeft onze Schepper tot vervulling van haar functie – zuurstofopname in de longen en afgave aan de llichaamsperiferie – een geheel bijzonder bouwplan gegeven. Zij bestaat uit vier kogelvormige figuren die ongeveer van gelijke grootte zijn, met een doorsnede van 5,5 mm.

Elk van dit lichaampjes bestaat uit een eiwitketen, die een karakteristieke aminozuursamenstelling vertoont, de globine, en uit een niet-eiwitaandeel, de haem. Twee van deze eiwitketens (alpha-keten) zijn uit 141 aminozuren samengesteld, de beide andere (beta-keten) uit 146. De volgorde van de aminozuren in de keten is van doorslaggevende betekenis voor de ruimtestructuur van de globine-molecule. Reeds geringe afwijkingen kunnen tot een ernstige beschadiging van de functie leiden.

Iedere eiwitketen bestaat uit een geordende volgorde van 141 respectievelijk 146 aminozuren. De schets (hieronder) toont een fragment.

In een zak aan de buitenkant van deze eiwitkogeltjes is de schijfvormige haem gebonden, wat een uiterst interessante ringstructuur vertoont en als centraalatoom ijzer bezit (zie fragment in foto 4). Aan deze ijzeratoom kan een zuurstofmolecuul gebonden worden, en wel zo, dat het op de plaatsen met zuurstofgebrek gemakkelijk afgezet kan worden. Vandaag weet men, dat de opbouw van de rode bloedverfstof uit vier eiwitketens noodzakelijk is voor een toereikende zuurstofverzorging van de lichaamscellen, hoewel de zuurstof zelf alleen met de ijzer van de haem in wisselwerking treedt. Deze verbazingwekkende feiten zullen we iets beter bekijken.

Haem

De vier eiwitketens bezitten zo’n organisatie van de zich opbouwende aminozuren, dat zij niet alleen zelf een karakteristieke ruimtestructuur innemen, maar ook met elkaar in wisselwerking kunnen treden, en wel zo, dat de telkens ongelijksoortige ketens elkaar aanraken. Boven dit contact leggen kunnen zij elkaar wederkerig in hun ruimtestructuur beïnvloeden en daarbovenuit in hun vermogen, zuurstof op te nemen respectievelijk af te geven. Dit wordt daardoor mogelijk, dat bij de binding van de zuurstofmoleculen aan het ijzeratoom de positie van deze atomen met betrekking tot andere atomen van de haem veranderd wordt.

Vandaag zijn al meer dan 300 van de norm afwijkende vormen van de rode bloedverstof bekend, die meestal verbonden zijn met ernstige gezondheidsklachten. Zelfs al de uitwisseling van een enkele aminozuur in een keten van 146 aminozuren door een andere kan tot een zware bloedarmoede (sikkelcelanemie) leiden. Dit alles zijn heenwijzingen daarop, met welk een wijsheid en zorgvuldigheid God onze lichamen gemaakt heeft.

Een verdere onvoorstelbaar grote prestatie volbrengt ons lichaam bij de voortdurende vernieuwing van het bloed. Daar de rode bloedcellen de celkern verloren hebben, zijn ze niet in staat, de verschillende celbestanddelen zelf te vernieuwen. Vandaar dat de levensduur van deze cellen slechts 100 tot 120 dagen bedraagt. Omdat wij in ons lichaam 25 biljoen van deze cellen bezitten, moeten per dag 250 miljard nieuwe gevormd worden, dat betekent 2-3 miljoen per seconde. Wanneer we dan bedenken, dat in elk nieuw gevormde rode bloedcel naast andere celbestanddelen 300 miljoen moleculen aan rode bloedverfstof opgebouwd worden, dan overtreft dat verreweg ons voorstellingsvermogen. In de overweging van deze scheppingsheerlijkheid mogen we God loven met de woorden van de Psalmist: “Ik loof U, omdat ik op een heel vreselijke wijze wonderbaarlijk gemaakt ben; wonderlijk zijn Uw werken! ook weet het mijn ziel zeer wel” (Psalm 139:14).

Wordt D.V. vervolgd.

Martin Ewig, © Folge mir nach

Geplaatst in: Maatschappij, Schepping
© Frisse Wateren, FW