Wonder- en bijgeloof vandaag (II)

 Postmodernisme is een vrijbrief om te doen waarin men zin heeft en een aanbeveling niets van datgene, wat men zelf doet of wat anderen doen, al te serieus te nemen. Zij is de opmerkzaamheid, die gelijktijdig naar alle richtingen getrokken wordt, zodat ze zich op niets langer concentreren kan en op niets werkelijk diepgaand zal ingaan. In plaats van zich nu tot de Bijbel te wenden en daar naar antwoorden te zoeken, wendde men zich in toenemende mate tot andere religies of andere vormen van religie. Deze stroming vat men onder het begrip ‘New Age’ samen, wat in het Nederlands ‘Nieuw Tijdperk’ betekent. In dit tijdperk willen de vertegenwoordigers van dit denken het paradijs op aarde oprichten, waarbij mystieke openbaring en zelfvervolmaking van de mens middelen zijn moeten, om het God gelijk worden stap voor stap te voltrekken.

Het Postmodernisme

Het denken van de modernen is door de ‘Verlichting’ sterk beïnvloed. De tijd waarin wij vandaag leven noemt men echter niet meer ‘Modern’ maar ‘Postmodern’, hetgeen zoveel betekent als ‘tijd na het moderne’. Ik heb hier een boek waarin een sociologie-professor het Postmodernisme karakteriseert. Ik zou daaruit graag enige passages willen doorgeven.

<<‘Postmodernisme is een vrijbrief om te doen waarin men zin heeft en een aanbeveling niets van datgene, wat men zelf doet of wat anderen doen, al te serieus te nemen. Zij is de opmerkzaamheid, die gelijktijdig naar alle richtingen getrokken wordt, zodat ze zich op niets langer concentreren kan en op niets werkelijk diepgaand zal ingaan. Postmodernisme is de opwindende vrijheid ieder willekeurig doel na te jagen, en de verwarrende onzekerheid over welke doelen het [waard] zijn om te worden nagejaagd, en in wiens naam men ze moet najagen. Het Postmodernisme is dit alles en nog veel meer. Maar ze is ook – misschien meer als al het andere – een geestestoestand.

Zij is een geestestoestand die zich vooral door zijn alles bespottende, alles uithollende, alles ondermijnende “destructiviteit” (= vernietigende stijl en handelwijze) onderscheidt. Het schijnt somtijds, alsof de postmoderne geest de kritiek op het ogenblik haar definitieve overwinning heeft: een kritiek die het steeds zwaarder valt kritisch te zijn, omdat zij alles wat zij pleegt te bekritiseren vernietigd heeft. Daarbij verdween de pure noodzaak van de kritiek. Er is niets overgebleven, waartegen men zich zou kunnen keren. In rusteloze, stoere emancipatie-inspanningen werd de ene horde na de andere genomen, de ene hindernis na de andere doorbroken en het ene gat met het andere gevuld. Elk moment kwam er een bepaalde beperking, een bijzonder pijnlijk verbod onder schot. Het resultaat was tenslotte een “universele ontmanteling van structuren die door gezag werden ondersteund”. Onder de puinhopen van de oude, gehate orde is echter geen nieuwe, betere orde tevoorschijn gekomen. Het Postmodernisme (en in dit opzicht onderscheidt zij zich van het modernisme, van wie zij de rechtmatige erfgename en opvolger is) streeft er niet naar, de ene waarheid door een andere, de ene schoonheidsmaatstaf door een andere, het ene levensideaal door een andere te vervangen. In plaats daarvan deelt zij de waarheid, de maatstaf en het ideaal in bij zulken, die al gedeconstrueerd werden. Zij bereid zich voor op een leven zonder waarheden, maatstaven en idealen. De postmoderne geest schijnt alles te veroordelen en niets voor te stellen. Verwoesting schijnt de wezenlijke zaak te zijn, waarvan het iets begrijpt, destructie de enige constructie die het waardeert”.>>

We houden dus vast dat het Postmodernisme in tegenstelling met het modernisme niet probeert, het oude door het nieuwe te vervangen, maar dat kritiek om elke prijs en een leven zonder waarheid, maatstaven en idealen haar wezen uitmaken.

Deze uitspraken komen van, zoals ik zoëven al zei, een socioloog die de huidige toestand van de maatschappij beschrijft. Paulus schrijft hoe het zover komen kan: “… omdat zij, hoewel zij God kennen, [Hem] als God niet verheerlijkt of gedankt hebben, maar in hun overleggingen zijn zij tot dwaasheid vervallen en hun onverstandig hart is verduisterd geworden. Bewerend wijs te zijn, zijn zij dwaas geworden …  (Rom. 1:21-22). “Want er zal een tijd zijn dat zij de gezonde leer niet zullen verdragen, maar naar hun eigen begeerten voor zichzelf leraars zullen verzamelen, om zich het gehoor te laten strelen; en zij zullen het oor van de waarheid afkeren en zich tot de fabels wenden” (2 Timotheüs 4:3-4).

De mensen die van God niets willen weten, heeft Hij “overgegeven”, zoals Romeinen 1 benadrukt. Waarheen dat leidt, zien wij vandaag in de maatschappij.

New Age / esoterie

“Dat van het Postmodernisme klinkt allemaal toch erg verwarrend”, meende Sebastiaan. “Maar wanneer alles relatief geworden is, in welke religie geloven dan de mensen vandaag nog?”

Tante Sonja had vooraf kort een artikel over het thema New Age en bijgeloof gelezen. “Wanneer het jullie interesseert, zou ik jullie daaruit een paar uitspraken kunnen voorlezen”, bood zij de anderen aan.

“Waarom niet?”, meende Anne.

Tante Sonja stond dus op, haalde het tijdschrift en begon te lezen:

“De mensen bevinden zich vandaag in de volgende situatie: In de Westelijke wereld kon men in de laatste tientallen jaren ten opzichte van vroeger veel veroorloven. Er werden vakantiereizen in de meest ver gelegen landen ondernomen, men kocht de meest luxuleuze auto’s of beoefende de meest exotische hobby’s. Ook in moreel opzicht nam men iedere vrijheid, omdat alle taboes gevallen waren. Ieder afzonderlijk geloofde, vrij te zijn en te kunnen doen of laten, wat hem in de zin kwam. Op een gegeven ogenblik echter merkte men: Ondanks alle activiteiten blijft er een innerlijke leegte achter. In plaats van zich nu tot de Bijbel te wenden en daar naar antwoorden te zoeken, wendde men zich in toenemende mate tot andere religies of andere vormen van religie. Deze stroming vat men onder het begrip ‘New Age’ samen, wat in het Nederlands ‘Nieuw Tijdperk’ betekent. In dit tijdperk willen de vertegenwoordigers van dit denken het paradijs op aarde oprichten, waarbij mystieke openbaring en zelfvervolmaking van de mens middelen zijn moeten, om het God gelijk worden stap voor stap te voltrekken.

Op deze vermeende weg naar geluk neemt ook het idee van het ingebonden zijn in de natuur alsook het toekeren naar het ‘vrouwelijke principe’ steeds meer aan betekenis. De meest prominente partij van de ecologie in Duitsland, ‘Die Grünen (de Groenen)’ alsook het feminisme proberen het ideaal van de New-Age-beweging te verwerkelijken, doordat zij de natuur of het ‘vrouwelijke principe’ als instrument willen gebruiken om het paradijs op aarde op te richten. Tot dit doel worden ook de meest verschillende geloofsleringen en leringen van bijgeloof (meestal uit het verre oosten) nieuw leven ingeblazen. Zij verenigen elementen uit astrologie, occultisme en oosterse religies, waarbij de magie en grote rol speelt.

Ik ben de Deur; als iemand door Mij naar binnen gaat, zal hij behouden worden

Johannes 10:9

Actueel komen elementen van dit gedachtegoed in de Techno-cultuur tot uitdrukking. Ze maken gebruik van de riten van de natuurvolkeren alsook van oosterse religies en slaat een brug tussen modern moderne computer-geluidstechniek en spiritualiteit. Dat wordt zichtbaar daarin, dat bijvoorbeeld dansbewegingen op de voorgegeven ritmen uitgevoerd worden, die aan de dansrituelen van de Sjamanen1 herinneren, welke zij praktiseren om in trance2 te geraken. Deze toestand probeert men in de Technobeweging nog door gebruik van drugs – in het bijzonder de New-Age-Drug Ecstasy – te intensiveren.

Subtiel uitgewerkte vormen van deze beweging vindt men steeds meer in het ‘normale’ leven van de burgers terug. Alledaagse levensterreinen zijn vaak de aanknopingspunten, zo bijvoorbeeld bedrijfsinterne scholingsmaatstaven, waar de bedrijfsmedewerkers – in de strekking van New Age – op ‘positief denken’ en vredelievende teamarbeid geschoold worden. Ook in de geneeskunde en de psychotherapie hebben deze zogenaamde ’totalitaire aanzettingen’ allang hun outsider status verloren en worden zelfs door de bureaucratie van de ziekenfondsen vergaand erkend3.

Deze markt van religieus-esoterische mogelijkheden is ondertussen niet alleen onoverzichtelijk geworden, maar in zijn vormen als meditatietechnieken, wijsheden uit het Verre Oosten, totalitaire genezingsmethoden in verbinding met handoplegging enzovoorts, treffen ook een brede acceptatie aan van de kant van de bevolking. ‘Normale’ fittness-centra nemen yoga in hun programma op en volgen daarmee de actuele trend, die daarvoor verantwoordelijk is, dat op het gebied van esoterie er jaarlijks miljoenen euro’s worden uitgegeven, en in die stroming mensen hulp voor lichaam en ziel hopen te vinden. Van dit gedachtegoed doordrenkte boeken over levensoverleg of opvoeding bergen dezelfde gevaren als de zoëven genoemde yoga in zich. Daar hoopt men door lichamelijke of geestesoefeningen ontspanning te vinden. Gymnastische oefeningen die als ‘yoga’ gekenmerkt worden, durfde men normaler wijze niet zo te noemen. Wanneer het echter werkelijk om yoga gaat, dan zijn deze oefeningen beslist een inleiding in een door Hindoeïsme gevormde levenswijze. Yoga in de eigenlijke zin is zelfverlossing, of het is geen yoga.

Het grote probleem is dus enerzijds, dat dit gevaarlijke gedachtegoed algemeen aangenomen wordt, zonder opgemerkt te worden; anderzijds echter wordt het gevaar daar, waar het opgemerkt wordt, vaak miskend. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor moderne sprookjes, fantasie-literatuur evenals komische- of computerspellen, waarin thema’s als middeleeuwse of prehistorische mythen, tovenaars, godenhelden, feeën en booswichten een rol spelen.

Men kan vaststellen, dat New Age het eerste vruchtdragende postmoderne geloofssysteem is.

Jochen Klein, © Folge mir nach

Geplaatst in: Christendom
© Frisse Wateren, FW