Een bijbelse toetsing

Dit artikel geeft inzicht in de ontwikkelingen rondom dansen in de gemeente. We kunnen niet achter alles staan wat we hieronder kunnen lezen, maar deze publicatie is ook bedoeld als een aanstoot om over deze dingen ernstig na te gaan denken met gevouwen handen en met een geopende Bijbel. Terug naar de Bijbel. Zeker als het gaat om de conclusie mis ik het een en ander. Daarom vindt u ook nog een ander artikel toegevoegd, die u als aanvulling moet zien. Mogelijk moeten we in de toekomst hier nog verder en wat dieper op in gaan.

Hoe moeten we daar tegenaan kijken, wat zegt de bijbel erover?

 

I. In het Nieuwe Testament ontbreekt de dans volledig

Er is geen enkele aanwijzing dat er in de gemeentesamenkomsten werd gedanst. Hetzelfde geldt voor het persoonlijke geestelijke leven. Ook in de kerkgeschiedenis ontbreekt de dans geheel.

II. De dans in Israël

In Israël werd wel gedanst, veelal in de vorm van een reidans.

1. Als uiting van blijdschap

Bijvoorbeeld bij een bruiloft of bij een overwinning. Dat was in hun cultuur de normale manier om grote vreugde te uiten. De dans was daarom vaak spontaan van karakter.

De viering van een overwinning op de vijanden van Israël

“Toen nam Miriam, de profetes, de zuster van Aaron, de tamboerijn in haar hand, en alle vrouwen gingen achter haar aan met tamboerijnen en in reidansen. En Mirjam zong hun ten antwoord: Zingt den Here, want Hij is hoogverheven; Het paard en zijn ruiter stortte Hij in de zee” (Exodus 15:11).
“Het geschiedde echter, toen zij thuiskwamen, toen David na de overwinning op de Filistijn terugkeerde, dat de vrouwen uit alle steden van Israël Koning Saul onder gezang en in reidans tegemoet gingen met tamboerijnen, vreugde betoon en triangels, en de dansende vrouwen zongen een beurtzang” (1 Samuel 18:6).
“Toen Jefta naar Mizpa, naar zijn huis kwam, zie, zijn dochter ging hem tegemoet met tamboerijnen en reidansen” (Richteren 11.34).

De reidans, als uiting van vreugde, staat tegenover rouwklacht, het weeklagen, als uiting van verdriet. Net zo uitbundig als het vreugdebetoon in reidans was de uiting van verdriet in het weeklagen b.v. bij het overlijden van een geliefde. Er waren zelfs klaagvrouwen die zich hierin specialiseerden.

“Verdwenen is de blijdschap van ons hart, veranderd in rouw onze reidans” (Klaagliederen 5:15).
De reidans is het symbool van vreugde. Rouw is het symbool van verdriet. Rouw en reidans zijn de twee tegengestelden. Jeremia zegt dat de reidans, de vreugde, is veranderd in rouw, verdriet.

“Alles heeft zijn tijd … er is een tijd om te wenen en een tijd om te lachen, een tijd om te rouwklagen en een tijd om te dansen” (Prediker 3:1,4).
Opnieuw het rouwklagen als symbool en uiting van verdriet tegenover dansen als symbool en uiting van vreugde.

“Mijn rouwklacht hebt gij veranderd in een reidans, mijn rouwkleed hebt Gij losgemaakt, met vreugde mij omgord” (Psalm 30:12).
Rouwen als het tegenovergestelde van dansen. Dansen van zielenvreugde.

2. Ieder deed mee

Dansen in Israël had niet de vorm van een optreden. Optreden in de zin dat er dansers en toeschouwers zijn. Er waren geen dansers die via dans toeschouwers vermaakten of onderwezen.

“En David trok met geheel Israël .. naar Kirjath-Jearim .. om vandaar te halen de ark van God … en David en geheel Israël dansten uit alle macht voor Gods aangezicht, begeleid door zang en door muziek van citers, harpen, tamboerijnen, cimbalen en trompetten” (1 Kronieken 13:6).

De dans was geen ‘performance’, het was een uiting van vreugde waar ieder aan mee deed. “David en geheel Israël”.

3. Geen middel voor communicatie

De dans was in Israël geen middel om een geestelijke boodschap naar toeschouwers te communiceren. Immers ieder deed mee.

III. In het Oude testament had de dans, als optreden, geen plaats in de eredienst

III.I. Wel (voor)zangers en muzikanten, geen dansers

We lezen dat er zangers en muziekanten worden aangesteld, maar geen dansers.

David stelde wel zangers en muzikanten aan bij de tempeldienst maar geen dansers. “Dit waren degenen die David aanstelde om de zang in het huis des Heren te leiden .. deden zij dienst als zangers …” (1 Kronieken 13:31).

De Here God heeft de dans als performance, als optreden, uit de eredienst gehouden. Ook in het Oude Testament zien we geen verband tussen de eredienst en dans.

III.II. Maar hoe zit het dan met deze teksten?

“Israël verheuge zich in zijn Maker, laten de kinderen Sions juichen over hun koning; laten zij zijn naam loven met reidans, Hem psalmzingen met tamboerijn en citer” (Psalm 149:2,3).
“looft hem met tamboerijn en reidans” (Psalm 150:4).

Hier wordt Israël opgeroepen om de Heer te loven met reidans.

Enkele opmerkingen

De oproep om God te loven met reidans staat in verband met de oproep om zich in God te verheugen. Het is een rationele vreugde. De redenen om je te verheugen worden in Psalm 149 gegeven. “Want de Here heeft een welbehagen in zijn volk, Hij kroont de ootmoedigen met heil” (vs. 4).
Daar hoor je blij over te zijn. Die blijdschap moet je uiten.

In Israël was het, zoals we hierboven hebben gezien, de gewoonte om vreugde te uiten met zang, muziek en dans.
Iedere samenleving, land, volk, heeft zijn eigen cultuur. Als het in die cultuur ook gewoonte is om vreugde te uiten in dans dan is er niets op tegen om de vreugde in de Heer in dans te uiten.

Een broeder, die zendeling in Afrika is, vertelde van een conferentie waarin leidinggevende broeders uit een aantal gemeenten bijeenwaren voor bijbelstudie. De waarheden van Gods woord drongen door en werden geloofd. De (logische) vreugde over wat God in Christus allemaal gedaan en toegezegd had werd zo groot dat de Afrikaanse broeders spontaan, met z’n allen, een vreugdedans uitvoerden onder het zingen van een danklied. De vreugde moest er uit en dat deden ze op de wijze zoals dat in hun cultuur gewoon was.

Maar ook in dit geval was deze dans geen vorm van communicatie, geen methode om een boodschap naar andere mensen over te brengen. En dat was het dansen waarover in de psalmen 149 en 150 wordt gesproken ook niet.

Als de dans als uiting van vreugde niet in de cultuur zit dan is het geforceerd om de gemeente tot dansen op te roepen.

In onze cultuur is het voor velen niet natuurlijk om bij grote vreugde spontaan in een reidans uit te breken. Hebt u het al eens meegemaakt? Als je dan toch probeert de Christenen te laten dansen dan is het niet meer spontaan en natuurlijk en zullen velen zich opgelaten voelen.

Dat doet me denken aan wat ik jaren geleden heb meegemaakt. Het was tijdens een bijbelstudie over Romeinen 16. Een broeder had gelezen dat wij elkander moeten groeten met een heilige kus. In vers 16 staat: “Groet elkander met de heilige kus”. Aan het eind van de bijbelstudie begon hij het verlaten van de zaal iedereen, man en vrouw, te kussen. Daarmee veel van de aanwezigen in verlegenheid brengend. Hij had niet begrepen dat de kern van het gebod is dat wij elkander moeten groeten. De uitvoering is cultureel bepaald. Net zoals het cultureel bepaald is, hoe vreugde wordt geuit. In Israël was het, ook onder de mannen, de gewoonte om elkaar te groeten met een kus. In het Midden-Oosten en in Oost-Europa is dat nog steeds het geval. Maar hier is de normale begroeting het geven van een hand.
In onze cultuur een gemeente oproepen om God te loven door reidans is iets dergelijks.

IV. Heidenen dansen bij hun religieuze plechtigheden

De heidenen waren gewend om te dansen bij hun religieuze plechtigheden. We zien b.v. de baalpriesters op de Karmel rondhinken, dansen (1 Koningen 18:26,29) en in trance (geestvervoering) komen. Nog steeds dansen b.v. de sjamanen, de medicijnmannen en de voodoo priesters en priesteressen. In het hindoeïsme zijn er de tempeldanseressen. Bij de eredienst van Baal-Peor werd blijkbaar ook gedanst (1 Korinthe 10:7 en Numeri 25).

V. Waarom de dans, als optreden, geen plaats had in de Oudtestamentische eredienst

De bijbel geeft daar niet rechtstreeks een verklaring voor. Maar we zien dat het lichaam geen middel tot communicatie was. Ook in het Nieuwe Testament is dat het geval, alle nadruk ligt daar op de prediking en onderwijzing van het woord van God, en op de gebeden en zang.

Je kunt verschillende redenen bedenken waarom God de dans geen plaats heeft gegeven in de eredienst. Bijvoorbeeld dat dans een uiterst moeizame manier van communiceren is. Ik heb eens gevraagd aan toeschouwers die net naar een optreden van een ‘Christelijke’ dansgroep hadden gekeken wat de boodschap van het optreden was. Niemand wist er iets zinnigs van te maken. Een meer voor de handliggende reden is dat het voor sommige mannen moeilijk zal zijn om rein te blijven als een aantal jonge vrouwen voor hun ogen een aantal bewegingen uitvoert waarbij ze hun lichaam ‘showen’, of de danseressen dat nu zo bedoelen of niet.

“Wend u, wend u, gij Sulamietische, wend u, wend u dat wij u bezien” (Hooglied 6:13)

Voor sommige vrouwen is deze opmerking misschien niet zo begrijpelijk, maar mannen weten wat ik bedoel. Niet elke man is hetzelfde, maar velen hebben te worstelen om zich vrij te houden van onreine gedachten. Dan helpt het niet als er voor je ogen een aantal jonge vrouwen sterk de aandacht op hun lichaam vestigen. Jezus heeft gezegd: “Maar ik zeg u: Een ieder, die een vrouw aanziet om haar te begeren, heeft in zijn hart reeds echtbreuk met haar gepleegd” (Mattheüs 5:28). Ik heb George Verwer, de leider van Operatie Mobilisatie, eens in een preek horen zeggen dat dit waarschijnlijk het gebod is waar door de mannen het meest tegen wordt gezondigd.

Is het niet voor de hand liggend dat God hier rekening mee heeft gehouden en dat Hij mede daarom de dans als performance, als optreden, in Israël geen plaats in de eredienst heeft gegeven. En uiteraard ook niet in de Christelijke gemeente.

VI. Wereldgelijkvormigheid

Dansen is tegenwoordig weer ‘in’.
Vanaf de jaren tachtig is dansen opnieuw populair geworden in de jeugdcultuur, met de start van de disco rage. Gevolgd daar rages als b.v. house. De ene dansgolf na de ander is gekomen, voor de ouderen nu ook salsa en line-dancing (country), etc.

Bij de disco rage ging het om indruk maken met dansen en om plezier maken. Bij house werd de dans gebruikt als een soort trance middel. Tegenwoordig is het vaak een combinatie. Lekker uit je dak gaan. Alle remmen los. Uitleven.

Daarnaast is ook de zogenaamde sacrale dans steeds populairder aan het worden. De sacrale dans is een van vele mystieke New Age technieken. Ik heb de laatste jaren geregeld advertenties gezien voor cursussen in sacrale dans. Via sacrale dans zou je in contact komen met je hogere zelf en het goddelijke. In het heidendom werd en wordt dans gebruikt om in contact met het hogere te komen. Zie de opvallende overeenkomst met house, trance muziek.

De dans als performance is ook sterk opgekomen. In de MTV cultuur is het gebruikelijk om het optreden van een zanger te ondersteunen met dansersessen en/of dansers. Ook veel zangers, zangeressen, groepen, voeren hun act dansend uit.

Gezien de populariteit in de wereld was het te verwachten dat de dans de gemeente zou binnendringen. Dans als performance, het optreden van dansers terwijl de rest toekijkt, past ook goed in de strategie van het “marketingchristendom” om de kerkgangers, de zoekers te entertainen.

Met de Reformatie is indertijd de kerk gezuiverd van alle entertainment (beelden, schilderijen, gewaden, passiespelen, ingewikkelde koren, kaarsen, ijle gregoriaanse muziek, etc), het is tekenend voor de vervreemding aan de geest van de Reformatie, en aan de geest van de Bijbel, dat alle vormen van entertainment en sfeerbouwers weer terugkomen.

VII. Conclusie

Voor de dans als uiting van vreugde, waar ieder aan deelneemt, is in de gemeentesamenkomst, ruimte, mits het een natuurlijke uiting van de cultuur is. Anders is het geforceerd.

In het licht van de jeugdcultuur, dansen als middel om uit je dak te gaan (alle remmen los, je volledig laten gaan) of als middel om in een trance te komen is het niet verstandig om dans als uiting van vreugde te stimuleren. Het zal gemakkelijk verworden tot ‘uit je dak gaan’ of tot een middel tot trance.

Voor dans als middel tot het overbrengen van een geestelijke boodschap, van de dansers naar de toeschouwers, is geen enkele bijbelse basis te vinden. Ik vind het nog steeds zeer schokkend om aan te zien, als ik er een keer mee geconfronteerd word. Tot voor kort had alleen de zeer sensuele religie van het hindoeïsme tempeldanseressen, inmiddels hebben sommige Christelijke gemeenten ze ook. Het erge is dat er ook al dansgroepen zijn waar kinderen uit evangelische gemeente getraind worden in ‘geestelijke’ dansen.

Met de dans als performance is opnieuw een geestelijke grens overschreden in de richting van het heidendom.

We hebben nu, denk ik, alles. Pop en rock muziek, solozang in popstijl, backingvocals, danseressen. In sommige gemeenten krijg je tegenwoordig een gratis popconcert. Alleen de lichteffecten ontbreken nog, of misschien is dat inmiddels ook al toegevoegd. Voor het hossen en housen, het uit je dak gaan, is ook al ruimte.

A. Geelhoed

Geplaatst in: Christendom
© Frisse Wateren, FW