De grijnzende Pompoenhoofden

Geschiedenis en achtergronden voor Halloween

Deuteronomium 18 vers 10-12:
10. Onder u mag niemand gevonden worden die zijn zoon of zijn dochter door het vuur laat gaan, die waarzeggerij pleegt, die wolken duidt of aan wichelarij doet, die een tovenaar is,
11. die bezweringen doet, die een dodenbezweerder of een waarzegger raadpleegt, of die de doden raadpleegt.
12. Want iedereen die zulke dingen doet, is een gruwel voor de HEERE. En vanwege deze gruweldaden verdrijft de HEERE, uw God, deze volken van voor uw ogen uit hun bezit.

Sinds enkele jaren heeft zich achter de Paashaas en de Kerstman de Pompoenkop gevestigd als terugkerend kenmerk van een feest, dat nauwelijks is opgemerkt in continentaal Europa. “Explosief”, zo stelde onlangs het “Amt für rheinische Landeskunde” onlangs in een onderzoek vast, “breidt het Halloween-gebruik zich vanuit de VS bij ons uit”1. Verkopers in kostuums, detailhandelaren en zoetwaren-handelaren meldden vorig jaar zodanige verkooprecords, dat de voedselfabrikant Kraft als nabije doel aangaf: “Halloween als derde pijler naast Pasen en Kerstmis te willen vestigen”2. Het jaarlijkse stijgingspercentage ligt in de hoge dubbele cijfers. Ten minste 50 miljoen euro werd in heel Duitsland verkocht en er werden 5.000 Halloween-producten op de markt gebracht. “En dit jaar”, zo kondigen fabrikanten en warenhuizen unaniem aan, “loopt het nog beter”.

Maar wat zit er achter de grijns van de uitgeholde en van kaarslicht verlichte pompoen?

In het voorchristelijke tijdperk verdeelden de Kelten in het oude Groot-Brittannië en Ierland het jaar praktisch eenvoudig in twee helften, zomer en winter. In de nacht, die volgens de wet van vandaag van 31 oktober tot 1 november was, namen de Druïde priesters afscheid van de zomer (symbool van het leven) en verwelkomden de winter (symbool van de dood). Na de presentatie van de Kelten werd het winter-halfjaar geregeerd door de doodsprins Samhain. De denkbeeldige scheidingswand tussen het rijk van de levenden en de doden was volgens de Druïdenleer gedurende die nacht flinterdun en stond de overledene meer dan ooit toe contact te maken met de levenden. Men was overtuigd, dat de terugkerende een jaar zou doorbrengen op zoek naar het lichaam van een levende als nieuwe verblijfplaats. Angstig voor de ronddwalende zielen van de ’ondoden’ en niet bereid om te eindigen als de nieuwe verblijfplaats van de geesten, vermomden mensen zich op een weerzinwekkende en lelijke manier, in de hoop de geesten zo te misleiden en niet te worden herkend als levende.

De Druïden, verdreven uit de diepten van de duisternis, wisten van het uur ter bevestiging van hun bijgeloof te profiteren, en tot  uitbreiding van hun machtsapparaat te benutten, doordat zij de angstige bevolking geloofwaardig verzekerden, dat de beste bescherming om ongemoeid te blijven was een offer, en wel in de regel een kind of een maagd. Hiervoor kozen de Druïden families uit, voor wiens huizen ze een uitgeholde, verlichte koolraap maakten. Als de jongen of het meisje werd uitgeleverd, werd de raap achtergelaten om het huis te beschermen; weigerde de familie het kind, smeerden de Keltische priesters de deur in met bloed, wat neerkwam op een doodvonnis in de volgende nacht. Het offer zelf werd aangeboden aan de god van de doden, Samhain, en werd meestal levend verbrand. Hoewel men geloofde dat ze Samhain genadig hadden gestemd, moesten de vuren die op vele heuvels gelijktijdig ontvlamden, andere geesten afschrikken.

In de loop van de kerstening van Europa lieten zich de heidense gewoonten niet zo gemakkelijk oplossen, zodat paus Gregorius IV in 837 besloot “dat Samhain net als de doden geëerd moest worden”3. Op 1 november werd vervolgens Allerheiligen en de volgende dag Allerzielen ingesteld. De term Halloween (All Hallow’s Eve) werd voor het eerst geïntroduceerd in de 16e eeuw door de protestantse kerk. De naam is afgeleid van de Engelse woorden hallow (oud Engels voor “heiligen”) en eve (Engels voor “vooravond”) in de vertaling als de avond vóór Allerheiligen. In dit verband is het verbazingwekkend en bedroevend tegelijkertijd, dat de protestant-christelijke stromingen in Duitsland er niet in zijn geslaagd om 31 oktober te markeren als het historische begin van Luther’s Reformatie van 31.10.1517 (stellingen aan de kasteelkerk in Wittenberg) als een herdenkingsdag op de kalender te verankeren en daarmee voor het Keltische misbruik te blokkeren.

Ten slotte brachten Ierse emigranten hun Halloween-gebruiken mee naar de Verenigde Staten, waar ze in de geest van de Nieuwe Wereld gemoderniseerd en gevestigd werden. Speciale populariteit geniet in de Verenigde Staten het zogenaamde “Trick-or-Treat”. Hier trekken kinderen, zoals eens de Druïden, van huis naar huis en vragen een “offer” (treat), meestal snoep. Wordt hun de lekkernij ontzegd, halen ze met de huiseigenaar een plagerij uit, zich niet realiserend dat het oorspronkelijke “Trick-or-Treat” van de Druïden dood en verderf over de mensen brachten en de duivel-aanbidding in de puurste vorm vertegenwoordigde.

Het waren ook de Amerikanen die in de loop van de tijd de Ierse koolraap vervingen door de oranje pompoen die overvloedig in de nieuwe kolonie te vinden was4. Raap of pompoen werden (en worden) “Jack-O-Lantern” genoemd.

Volgens de Ierse legende was nachtwaker Jack-O-Lantern een nogal smerige schurk die de hemel werd ontzegd vanwege zijn slechtheid. Omdat hij de duivel te slim af was, werd hem in ruil daarvoor de hel bespaard. Vanaf dat moment was hij een zwerver in het donkere rijk tussen gelukzaligheid en verdoemenis. Om zijn weg te kunnen verlichten, werd hem een uitgeholde raap met een gloeiende kool als licht aangereikt. Sindsdien, zo gaat de mythe verder, schrikt de verlichte raap, voorzien van een demonische grijns, spoken af.

Nu klotst Halloween op de golven van de Atlantische Oceaan terug naar de Oude Wereld op de golven van de media en de handel. Elke tweede Duitser tussen de 12 en 35 jaar heeft intussen deelgenomen aan een Halloween-feest. Er schijnen geen grenzen gesteld te zijn aan de ‘lelijkheids-schaal’. Monsters, heksen en geesten, horror, spookverschijningen en een aan carnaval vergelijkbaar potsierlijke kostuumparades karakteriseren kinderkamers en klaslokalen jaarlijks op 31 oktober. Net als in de Keltische tijd strekt de duisternis haar handen uit naar kwetsbare en kleine mensen. In de VS verdwijnen op Halloween regelmatig kinderen, die vermoedelijk het slachtoffer zijn van satanische kringen. Orgieën en vandalisme vieren hoogtij.

Hoe staat de gelovige christen tegenover de oude cultus in een nieuw jasje? Hoe moet hij omgaan met het oppervlakkig onschadelijke gezelschapsspel?

Het is duidelijk dat Halloween, meer dan enig ander evenement van het jaar, diep geworteld is in het occulte. Zelfs als het zich verbergt achter maskers en chocolade-pompoenen, blijft het een aan de dodengod Samhain, en daarmee aan de duivel, gewijd feest. “Als wij”, schrijft E. Sticker, “deelnemen aan Halloween en onze kinderen deelnemen aan de optochten en kostuumfeesten, herkennen we deze dodengod respectievelijk Satan-cultus”.5 Het is belangrijk om een duidelijke scheidslijn te trekken en scherp te onderscheiden, om niet meegesleept te worden bij de dans rondom de grijnzende pompoen.

De Bijbel verbiedt duidelijk alle occulte praktijken: “Onder u mag niemand gevonden worden die … waarzeggerij pleegt, die … een tovenaar is, die bezweringen doet, … of die de doden raadpleegt. Want iedereen die zulke dingen doet, is een gruwel voor de HEERE” (zie Deut. 18:10-12). Halloween mag niet de achterdeur naar het (her)betreden van het heidendom zijn. Het herinnert vermaant veeleer degenen op te roepen, die verstrikt zijn geraakt in de klauwen van de duistere dwaling van de Samhainnacht. Elke duivelse kracht en macht heeft Christus overwonnen door op het kruis daarover te zegevieren (Kol. 2:15). We lezen in Hebreeën 2 vers 14 en 15 van Hem: “… opdat Hij door de dood te niet zou doen hem die de macht over de dood had, dat is de duivel, en allen zou verlossen die uit vrees voor [de] dood, hun hele leven door aan slavernij onderworpen waren”.

Niemand hoeft meer bang te zijn voor de duivel, zich aan hem te binden of offers te brengen wanneer hij vergeving en vrijheid in Christus Jezus gevonden heeft.

Martin von der Mühlen; © www.soundwords.de

Online in het Duits sinds: 20.10.2002, geactualiseerd: 11.01.2018.

Geplaatst in: Christendom, Cultuur
© Frisse Wateren, FW